Column sociaal-cultureel antropologe Jolanda Lindenberg
Als het gaat over 65-plussers, dan denken mensen al snel aan wat iemand niet meer kan. Ook in het afgelopen coronajaar kwam dit nadrukkelijk naar voren. Zo bleek uit ons eigen onderzoek dat veel senioren, zeker tijdens de tweede golf, moeite hadden met de continue associatie van ‘oud’ met ‘kwetsbaar’. Hun enorme levenservaring en opgebouwde kennis werd eigenlijk niet meegewogen nu ze vooral werden besproken als ‘kwetsbaar’. Als senior onderzoeker bij de Leyden Academy houd ik me hiermee bezig. Welke ambities en wensen hebben mensen rondom het ouder worden? Hoe wordt er naar ouderen gekeken? En hoe zit het met hun maatschappelijke positie?
Langer doorwerken, waarom niet?
Dit lijken voor de hand liggende vragen, en toch was er tot voor kort verrassend weinig bekend over wat Nederlanders na de pensioenleeftijd willen doen. In 2014 deden wij daarom onderzoek onder 649 55-plussers, om hun wensen en ambities beter in kaart te krijgen en te kijken hoe we aan de realisatie hiervan zouden kunnen bijdragen. Wat bleek? Eén op de vijf ondervraagden wilde, weliswaar met wat aanpassingen, graag doorwerken na het pensioen. Nog eens 40 procent zou dit serieus overwegen. Maar ook na 2014 bleef het debat hangen op de aanname dat een stijging van de pensioenleeftijd onwenselijk was. Terwijl er blijkbaar genoeg mensen waren en zijn die er, onder hun eigen voorwaarden, best voor open staan om langer door te werken.
Oudere ondernemers zijn succesvoller
De Retirement Readiness Survey, een jaarlijks onderzoek uitgevoerd door verzekeraar Aegon, bood aanvullende inzichten. Een deel van de ondervraagden, wereldwijd 10 tot 15 procent, gaf aan te overwegen een eigen onderneming te starten, maar nog passende ondersteuning te missen. Ook dit kan samenhangen met hoe we naar ouderen kijken; zeker binnen de start-up wereld overheerst het beeld van de jonge, hippe ondernemer die plots, op basis van een briljante ingeving, de markt verovert. Het tegendeel blijkt echter waar. De gemiddelde leeftijd van startende ondernemers is in de laatste jaren stijgende (in Amerika nu gemiddeld 43 jaar) en uit onderzoek blijkt dat oudere ondernemers (vijftigers) twee tot wel drie keer meer kans hebben op een duurzame en succesvolle (gemeten aan omzet) onderneming dan jongere ondernemers (dertigers).
Silver Starters
Op basis van deze inzichten ontwikkelden we vanuit Leyden Academy, samen met enkele internationale partners, een start-up cursus speciaal voor 50-plussers. Het grotendeels online onderwijsprogramma, dat we samen met de doelgroep hebben ontwikkeld, begeleid deelnemers bij het ontwikkelen van hun (toekomstige) bedrijf. Inmiddels doen er elk jaar zo’n 100 deelnemers mee aan ‘Silver Starters’ in Nederland. En ook de Nederlandse oudere aspirant-ondernemer tart daarbij stereotypen. Zo won de 83-jarige Han van Doorn in 2019 met zijn ‘Are you okay today’ app: een zelflerend systeem dat in de meterkast wordt geplaatst om in de gaten te houden of het goed gaat met je naaste, zonder invasieve sensoren en alarmknoppen. Afgelopen jaar won Karin Lammering (57) met een geavanceerd longfunctiecentrum en ging de publieksprijs naar Willy de Heer (55) met haar idee voor een virtual reality-spel waarin zorgprofessionals en hulpverleners kunnen ervaren hoe het is om autisme te hebben.
Denk in mogelijkheden
Aan ambitie en innovatie dus geen gebrek. Het geeft maar weer eens aan dat we voorbij moeten gaan aan die overheersende beeldvorming en juist moeten kijken naar de mogelijkheden, wensen en ambities van ouderen. Of dat nu ondernemerschap is, langer doorwerken, een tweede carrière, of iets heel anders. Juist door te denken vanuit die mogelijkheden, samen met de ouderen zelf, kunnen we de toekomst veranderen.
Jolanda Lindenberg – sociaal-cultureel antropologe en senior onderzoeker bij kennisinstituut Leyden Academy on Vitality and Ageing
